-A +A

Kullanılabilirlik

Türk Standartlari Enstitüsü'nün tanımladığı ISO 9241 no'lu standardın bir bölümü olan "Kullanılabilirlik Kılavuzu"na göre; kullanılabilirlik, bir ürünün belirli kullanıcılar tarafından belirli amaçlarla etkili, verimli ve belirli bir kullanım çerçevesinde memnuniyetle kullanabilme derecesi olarak tanımlanmaktadır. Bir ürünün etkili olarak kullanılması, kullanıcıların belirli amaçlardaki doğruluk ve bütünlüğe ulaşması; verimli olarak kullanılmasi ise ulaşılan amaçların doğruluk ve bütünlüğü için harcanan kaynakların ölçülmesi ile değerlendirilir. Bu standarda göre kullanılabilirlik çalışmalarının temel bileşenleri olan memnuniyet, kullanıcı, görev, amaç ve kullanılabilirlik testi tanımları aşağıdaki gibi yapılmaktadır.

Memnuniyet: Kullanım zorluklarından uzak olma ve ürün kullanımındaki pozitif tutumlar.

Kullanıcı: Arayüzle etkileşen kişi.

Görev: Amaca ulaşmak için gerekli faaliyetler.

Amaç/Amaçlanan Çıktı: Kullanıcının başarmasını istediği faaliyet.

Kullanılabilirlik testi nedir?

Kullanılabilirlik testi, kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi istenen arayüzün belirlenen hedef kitlede belirlenen görevlerin yaptırılmasi ve bu süreçte kullanıcıdan verimlilik, etkililik ve memnuniyet değerlerinin alınmasıdır.

Hedef kitle yani kullanıcılar belirlendikten sonra, testi yapılacak arayüzde en çok kullanılan ve/veya az kullanılmasına rağmen erişilmesi önemli olan bilgilere ulaşma görevlerini gerçekleştirmeleri istenerek arayüzün kullanılması sağlanır.

Kullanılabilirlik Çalışmasında Uygulanan Adımlar:

BİDB İnsan Bilgisayar Etkileşimi Araştırma ve Uygulama Laboratuvarı'nda aşağıda belirtilen adımlar kapsamında Kullanılabilirlik testleri gerçekleştirilmektedir.

Kullanılabilirlik testi öncesinde; kullanılabilirlik çalışması yapılacak arayüz belirlendikten sonra,

- bu çalışma sırasında kullanılacak araçlar  (örn. anketler),
- hedef kullanıcı grubu,
- hedef kullanıcıların yapacakları görevler belirlenir.

Bu dört ana bileşen belirlendikten sonra test aşamasına geçilir. Eğer kullanılacak araçlar içinde kullanıcının arayüzü kullanmadan önceki tutumunu veya bilgisini ölçmek için bir anket belirlenmiş ise teste başlamadan hemen önce kullanıcıya doldurması için verilir. Bunun ardından kullanıcıya teker teker görevler verilir. Her görev için görevi başarıp başaramadığı, yaptığı hata sayısı, süre bilgileri tutulur. Test aşamasında kullanıcıdan sesli düşünmesi istenir, böylece arayüzle ilgili nerelerde sorun yaşadığı ve arayüz hakkında ne düşündügü öğrenilir. Test aşamasında kullanıcının hareketleri ve söyledikleri testi uygulayan kişi tarafından kaydedilir. Test bitiminde kullanıcının arayüz hakkındaki memnuniyetini öğrenmek için memnuniyet anketi verilir. Bununla beraber yukarıda bahsedilen kullanılabilirlik yöntemlerine ek olarak bu testleri yaparken göz izleme cihazları da kullanılabilmektedir. Böylece hem arayüz tasarımı hem de sayfayı kullanırken kullanıcının yönelimleri hakkında somut istatistiksel veri elde edilmektedir. Göz izleme cihazı ile kullanıcının nereye, ne kadar süre ve kaç kere baktığına, anlık ve geçmiş dikkatinin nerede yoğunlaştığına, niyetine, zihinsel durumuna ilişkin bilgi sağlanmaktadır. Test sonrasında, bütün veriler toplanarak analiz programları ile değerlendirilmektedir.